ΑΠΕΙΚΟΝΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΘΕΙΟ

Γιατί στις μονοθεϊστικές θρησκείες ο θεός είναι απρόσωπος; Είναι απρόσωπος για τον καθένα; Τείνω προς το όχι. Δεν τείνω - είμαι σίγουρος. Σε ταξίδια μου στην επαρχία, ερχόμενος σε επαφή με λαϊκούς ανθρώπους και ειδικά με κάτι απίθανες γιαγιάδες, όταν έκανα το ερώτημα: Πώς είναι ο θεός; Λάμβανα και απαντήσεις που τον προσωποποιούσαν (και μάλιστα, συνήθως, ως άνδρα). Γιατί ως άνδρα; Μήπως ως σύμβολο δυνάμεως; Πιθανότατα γιαυτό το λόγο. Και γιατί ως πρόσωπο - ως ανθρώπινο πρόσωπο; Μήπως λόγω της διαφορετικότητας των ανθρώπων μέσα στην φύση που υπάρχει λόγω σκέψεως και λόγω αντιλήψεως; Σαφώς... Επικαλούμενος τον Κ. Καστοριάδη, συμπλέω με την ιδέα ότι ορίζουμε τα πάντα γύρω μας μέσω της φαντασίας. Και το απρόσωπο του θείου των μονοθεϊστικών θρησκειών οφείλεται στην ανικανότητα ελέγχου της φαντασίας, με αποτέλεσμα την απαγόρευση των απεικονίσεων του - αυτό οδήγησε τους Άραβες (ειδικά στην νότια Ισπανία), μη έχοντας υλικό για να απεικονίσουν, να στολίσουν τα τεμένη τους με απίθανα ζωγραφικά στολίδια βγαλμένα από την φύση, αλλά και την γεωμετρία (καθόλου τυχαίο): τα περίφημα αραβουργήματα. Θα έλεγα ότι αυτά τα σχέδια αποτελούν παράκαμψη της απαγορεύσεως κι απεικονίζουν τον θεό ως το τέλειο... όπως δηλαδή θα έπρεπε να είναι. Είναι;

Μπορεί το θείο να μην είναι το τέλειο και στην πραγματικότητα να είναι μια απεικόνιση του ανάρχου της ζωής, όμως, κανείς δεν επιτρέπεται να μας απαγορεύει να ονειρευόμαστε το τέλειο! Να ονειρευόμαστε; Κι εδώ η φαντασία; Ναι, γιατί η φαντασία είναι το έσχατο καταφύγιο της πραγματικής αλήθειας και το θεμέλιο της αντιλήψεώς μας για τα πάντα (σωστά ή λανθασμένα).

Η φαντασία των αρχαίων, ανατολικών λαών, μα και των αρχαιο - Ελλήνων, προσωποποιούσε το θείο, και μάλιστα πλουραλιστικά, έχοντας βρει και πάρει ένα άλλο δρόμο εξηγήσεων του άναρχου που διαχέεται μες στη ζωή μας. Έτσι σχεδιάστηκαν αντιφατικοί θεοί που κάλυπταν τα πάντα και προσωποποιήθηκαν (ως δομές), είτε σε απεικονίσεις (αγγεία κ.τ.λ.), είτε και ως αγάλματα κι αποδομήθηκαν με την γέννηση της τραγωδίας και την εμφάνιση όλων των αδυναμιών: Ο αρχαιο - Ελληνικός θεός στο μόνο που διαφέρει από τον ομηρικό ήρωα Αχιλλέα, είναι το ότι δεν έχει αχίλλειο πτέρνα και έτσι ειν' αθάνατος: Επέκεινα είναι αυτός που γεννά σοφία, δύναμη - γεννά και πανικό, γεννά και τέρατα, γεννά και λάθη...

Μιλώντας για το θείο και στις δύο παραπάνω περιπτώσεις, στην πραγματικότητα μιλάμε για τον άνθρωπο και την προσπάθεια του να αντικατοπτριστεί επέκεινα του ιδίου, την προσπάθειά του να πορευτεί στο ανεξήγητο και να εξιλεωθεί για την αδυναμία του να ξέρει, προσπαθώντας, έτσι, να καλύπτει τα κενά που υπάρχουν μέσα του λόγω μη γνώσης - καθόλου τυχαία η προσήλωση των απλοϊκών ανθρώπων στην θρησκευτικότητα (με την καλή και την κακή την έννοια), στους μύθους, στις δοξασίες, στα φαντάσματα, στα οράματα, στα παραμύθια· δεν είναι τυχαίο και το ότι στα μικρά παιδιά αρέσουνε πολυ τα παραμύθια, και δεν αρέσουνε απλώς, τα έχουνε ανάγκη.

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΒΕΡΓΗΣ