Οι κοινωνίες και η αυτοβελτίωση των μελών τους

Οι κοινωνίες και η αυτοβελτίωση των μελών τους

Oι "γνώσεις για τις γνώσεις" και οι "τέχνες για τις τέχνες" αποτελούν δύο θανάσιμες παγίδες για τον σύγχρονο πολιτισμό. Οι αυτοπεριορισμοί ερχόμενοι από μέσα προς τα έξω, απομονώνουν τα αποτελέσματα, αποστερώντας τα ακόμα και από τα υποκείμενα που τα παράγουν: ιδέες, ανακαλύψεις, σοφία, ομορφιά, δεν κάνουνε τους κύκλους τους, αφήνοντας τις κοινωνίες και τα άτομα που τις αποτελούν να βιώνουν τις υπάρξεις τους εντός κενών πεδίων.

Οι γνώσεις και οι τέχνες είναι αγαθά και αφορούν τον επέκεινα των ιδίων χώρο· ειδικά για τις κοινωνίες ο ρόλος τους είναι ζωτικός, γιατί είναι παράγοντες που μαζί με την σκέψη, διαμορφώνουν, με την σωστή τους χρήση: κοινωνίες σταθερές και ευνομούμενες ενώ η λάθος χρήση τους οδηγεί: στην (με την κακή έννοια) αναρχία, στην διάλυση, στην πτώση.

Ο σύγχρονος σκεπτόμενος άνθρωπος πρέπει να θέλγεται από το να μαθαίνει, από το να δημιουργεί, απ' το να εξελίσσεται, βελτιώνοντας διαρκώς την ύπαρξή του, με προστιθέμενη αξία σε αυτή να είναι ένα σύνολο από κομμάτια αρετής, καλής γνώσης και αισθητικής, , με στόχο καθημερινά αποτελέσματα και προσωπικές επιτυχίες που να ανοίγονται στις κοινωνίες, βελτιώνοντας κι αυτές.

Η κατάκτηση όλων των παραπάνω, εντέλει, εάν δεν συνδυάζεται με προσωπική ανάταση, με την καλαισθησία, με το πνεύμα της αρετής και με το πνεύμα της ειρήνης, πάει χαμένη· κι ολόκληρες, τότε, κοινωνίες οδηγούνται μαζικά στο να παράγουν: σχολές μονομάχων, κάτεργα, Τρεμπλίγκες, Γκουαντάναμο, Γκουλάγκ και Μακρονήσια. Και, βέβαια, το ουσιώδες βρίσκεται στους ρόλους της εφαρμογής και των ερμηνειών - ειδικά όταν μιλάμε για τις τέχνες και για την ερμηνεία των έργων που προκύπτουν από αυτές, είναι τεράστια θέματα: το ποιος ερμηνεύει, με ποια κριτήρια, με ποιους σκοπούς, με ποια όρια...

Στα παραπάνω, οι απαντήσεις δίνονται εντός των κοινωνιών από τις ίδιες, ακριβώς, τις κοινωνίες. Αυτή είναι μια από τις μεγαλύτερες αδυναμίες των κοινωνιών, που λόγω της κατασκευής τους, εμφανίζεται επάνω τους, κατά καιρούς: ταύτιση υποκειμένου και αντικειμένου, υποβαθμίζοντας (σ' αυτές τις περιπτώσεις) τον ρόλο της κριτικής (και της αυτοκριτικής)· ειδικά δε, όταν συμβαίνει, κοινωνίες χειραγωγούμενες να παρασέρνονται, σημαίνει εκτροπή και βαρβαρότητα, σημαίνει διαδικασία ολοκληρωτισμού, δια της κοινής συνειδήσεως, της υπό - αναπτύξεως, των αντανακλαστικών μηχανισμών και του μιμητισμού.

Η επάνοδος ξεκινά από το κάθε άτομο ξεχωριστά και από την ανάπτυξη της κριτικής του λειτουργίας. Η αυτό - βελτίωση είναι μια επανάσταση που πρέπει να την αποζητούμε (ο καθένας για τον εαυτό του) όλοι μας - αν είναι δυνατόν να ξεκινάμε διαρκώς από κάποιο μηδέν και να αλλάζουμε με γνώμονα την καλή προσωπική αισθητική και τις διαχρονικές αξίες, όπως αυτές θεσμίστηκαν από τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό, από τον διαφωτισμό και από τους κανόνες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Επέκεινα βρίσκεται ο κόσμος... Αλλάζοντας τα μέλη που τον αποτελούν, μπορεί κάποτε και αυτός ν' αλλάξει.

Απόστολος Βεργής