Μάζες και πολιτισμός

Μάζες και πολιτισμός 

Οι μάζες διαφθείρονται δια της αλλοτριώσεως και της καθοδηγήσεώς τους. Οι μαζοποιήσεις των λαών επεκτείνουν συνθήκες που είναι τοπικές, σε εύρος μεγαλύτερο, μεγεθύνοντας τις επιρροές, καθιστώντας τες θεσμούς παγιωμένους. Μέσα στην αγωνία τους, οι μάζες λησμονούν. Αυτό είναι αξίωμα που εμφανίζεται ως φάντασμα κάθε φορά που γίνονται τέτοια ανοίγματα, ανατρέποντας αγαθές, φιλόδοξες προθέσεις, ανατρέποντας κινήσεις προς τα μπρος, κι εντέλει, αποπροσανατολίζοντάς...

Η ιστορία κινείται. Ένα μεγάλο λάθος που γίνεται συνήθως από τους μελετητές των κινήσεών της είναι: πως δεν λαμβάνουνε υπόψιν τους τις κινήσεις των υποκειμένων ξεχωριστά (εντός των μαζών ή ανεξάρτητα), μένουν στις μαζικότητες, γενικεύουν καταστάσεις ή θεωρούν μαζικής προέλευσης, θέσεις που έχουν παραχθεί από ατομικότητες και απ' αυτές περάσανε στις μάζες, είτε δια της προπαγάνδας, είτε τυχαία, είτε λόγω ηρωισμού του υποκειμένου της παραγωγής τους.

Προβλήματα υπήρξαν, προβλήματα υπάρχουν, προβλήματα θα υπάρχουν. Το θέμα ειν' η θέση μας εντός κι απέναντι σ' αυτά. Συνηθίζεται, εντός των κοινωνιών, να συζητούνται λύσεις πριν καν τελειώσουνε οι αναγνώσεις των προβλημάτων της αναφοράς. Από την μία η βιασύνη κι από την άλλη η εύκολη υιοθέτηση λύσεων από τα υποκείμενα, χωρίς τα ίδια να θέσουν το Εγώ τους σε λειτουργία και μέσω αυτού να αναλύσουν και να προτείνουν "πράγματα" καινούρια στον διαρκή διάλογο που πρέπει να αναπτύσσεται μέσα στην κοινωνία, αλλάζουν την ουσία παραγόμενων θεσμών, δημιουργούν στρεβλώσεις: Έτσι από το προλεταριάτο, οι σοσιαλίζουσες κοινωνίες πέρασαν στα χέρια των γραφειοκρατών, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μια νέα ταξικότητα και να αποδομηθούν οι αρχικές ιδέες και έτσι στις σύγχρονες κοινωνίες, κυριαρχεί η ανάθεση αντί της οφειλόμενης συμμετοχής.

Επέκεινα βρίσκεται ο πολιτισμός. Συνήθως τον ξεχνούν οι εξουσίες, ή τον χειραγωγούν, απομονώνοντάς τον, δίνοντάς του ρόλο διακοσμητικό ή κάνοντάς τον άλλοθι για πρακτικές αυταρχικές, που τις υιοθετούν και που τις εφαρμόζουν. Ο πολιτισμός όταν συνδέεται με δόγματα φθείρεται, μαραζώνει, μπαίνει σε οδούς δοξασιών, οδηγείται σε αδιέξοδα και συχνότατα οδηγείται στην βία (βλέπε: τζιχαδισμός, ιερά εξέταση, λογοκρισία κ.τ.λ.). Αντιθέτως ο πολιτισμός σε ελεύθερα πεδία, αναπτύσσεται και παρασέρνει μαζί του και τις κοινωνίες τις οποίες αφορά προς τα εμπρός.

Όταν ο πολιτισμός αποσυνδέεται από την τεχνολογική ανάπτυξη, η βαρβαρότητα και το κυνήγι μαγισσών είναι κοντά. Πραγματικά πολιτισμένη κοινωνία είναι αυτή που είναι έτοιμη να υποδεχθεί κάθε εφεύρεση καινούρια κι έχει αναπτύξει τα αντανακλαστικά που χρειάζεται για να καθορίσει τον τρόπο της κοινωφελούς χρησιμοποίησης αυτής.

Δυστυχώς, και ο πολιτισμός συνδέεται με τις μάζες. Δυστυχώς αυτές (όλο και πιο συχνά) χειραγωγούμενες αποδέχονται ως πολιτιστικό στοιχείο κάθε τι που τους προσφέρεται (όχι πάντοτε ως κάτι λαμπερό) και είναι ουσιαστικά στοιχείο υπό - πολιτισμού, χάνοντας την επαφή με το επίπεδο που πρέπει και κατεβαίνοντας πιο κάτω. Έτσι κοινωνίες (κατά καιρούς) διολίσθησαν (πρώτα απ' όλα πολιτιστικά) κι από την άνθηση του Ρωμαϊκού πολιτισμού έφτασε ολόκληρη η οικουμένη στον στατικό χιλιόχρονο Μεσαίωνα, και ύστερα από την άνθηση της Αθηναϊκής δημοκρατίας επέστρεψαν οι τύραννοι...

Η ουσία, λοιπόν, είναι η διαχείριση του πολιτιστικού Είναι των κοινωνιών από τις ίδιες· και η ισορροπία τους μακριά από συνθήκες χειραγώγησης· και με περιορισμό του φαντασιακού στο δημιουργικό του μέρος. Θέλω να πω ότι: οι κοινωνίες, μόνο μαθαίνοντας να αναγιγνώσκουν τις υπάρξεις τους, μπορούν να μεταβαίνουν σε λύσεις και σε πράξεις· και ότι: οι κοινωνίες πρέπει να έχουν τις πόρτες του ανοικτές στους νεοτερισμούς, να λειτουργούν φιλτράροντας αυτούς, κινούμενες και όχι στατικές, δημιουργώντας και όχι υπεκφεύγοντας.

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΒΕΡΓΗΣ