ΦΩΣ ΚΑΙ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ

• H διαλεκτική είναι μια ζωντανή διαδικασία, που υπάρχει για να δοκιμάζονται τα πάντα εις την βάσανό της. Όσες φορές, ως άνθρωποι, σταματήσαμε να συζητάμε, παραγωγή μας έγινε η στασιμότητα (βλέπε: Μεσαίωνας, Τρίτο Ράιχ, κ.τ.λ.). Η διαλεκτική είναι ένα δώρο του αρχαιοελληνικού πολιτισμού στην ανθρωπότητα. Οι έννοιες: γνώμη, θέση, άποψη, επιχείρημα, πειθώ, συμπέρασμα κ.τ.λ., ήλθαν στο φως από αυτή την διαδικασία. Στην διαλεκτική, τα πάντα έρχονται στο φως. Το φως ειν' το πεδίο όπου κατατίθενται, για να δοκιμαστούν, τα πάντα. Από την άλλη, το σκοτάδι λειτουργεί διττά: είτε κρύβοντας την αντίθεση και παγιώνοντας την θέση ως θεσμό, είτε αποτελώντας καταφύγιο για απορρίψεις, όπου μπορούνε να συντηρηθούν (βλέπε: μυστικισμός, αλχημιστές, μάγοι. κ.τ.λ.).

Οι διαρκείς επιστροφές στα αρχέτυπα, αν δεν αποτελούν διαδικασίες αποκομίσεως καινούριων γνώσεων για τις ρίζες των υποκειμένων (μελέτη ιστορίας), αποτελούν απλώς ενατενίσεις, παροδικά χρήσιμες (ως συναντήσεις), όμως αντιπαραγωγικές αν γίνονται θεσμοί. Αντιπαραγωγικές διότι βάζουν σε λειτουργία ένστικτα συντηρήσεως, τέτοια όπου απαγορεύουνε την λήψη του μοντέρνου. Η ζωή προχωράει, η τεχνολογία θαυματουργεί, δημιουργείται παρελθόν πιο γρήγορα, και πλέον με το διαδίκτυο, τα πάντα έρχονται στο φως.

Πρέπει να επανεξετάσουμε τους ρόλους των αρχέτυπων. Οι παραδόσεις μας πρέπει να ρέουν, και να περιλαμβάνουν και στοιχεία πιο καινούρια (ρεμπέτικο τραγούδι κ.τ.λ). Και, φυσικά, τα συμπεράσματα πρέπει να επανεξετάζονται και ν' αναθεωρούνται. Διαφορετικά, η πάκτωση των κοινωνιών κι αυτισμός αυτών, θα είναι δύο καταστάσεις δεδομένες. Σε τέτοιες περιπτώσεις: "η Αλεξάνδρεια έχει χαθεί", μαζί της και οι έννοιες που ονομάζονται: δημιουργικότητα, ανάπτυξη, πρωτοπορία...

Ειν' δεδομένο ότι όσο ζούμε πρέπει και να σκεφτόμαστε (René Descartes ). Άραγε, τι πρέπει να σκεφτόμαστε; Και πώς οδηγούμαστε, κάθε φορά, σ' αυτό το τι; Η καθημερινότητα, με τις εσωτερικές της διαδικασίες κινητοποιεί την σκέψη. Επέκεινα υπάρχει και η έμπνευση. Η ιστορία εμπνέει, το ίδιο και η παράδοση. Δυο πράγματα καθιστούν την παράδοση παράγοντα δημιουργίας: η έμπνευση και η διδαχή. Δηλαδή, μαθαίνουμε και εμπνεόμαστε συγχρόνως. Απέναντί μας μπορεί να έχουμε ένα έργο τέχνης, ένα ποίημα ή μια εικόνα. Το δίπολο έμπνευση και διδαχή είναι ο θησαυρός της παραδόσεως. Η διδαχή δίνει στο υποκείμενο ασφάλεια, η έμπνευση γίνεται το εφαλτήριο της κινήσεως αυτού προς τα εμπρός. Τότε οι σκέψεις βρίσκουν τον δρόμο που τους πρέπει, τότε δεν κρύβονται ανάγκες και ιδέες· θεσμίζεται, δηλαδή, δημοκρατία, κι ο κόσμος δεν μπαίνει μόνο κάτω από το φως, αλλά εκπέμπει φως κι ο ίδιος.

Ο σημερινός μας πολιτισμός περνάει μία υπαρξιακή κρίση, παράλληλη με την οικονομικώ και ηθικώ τω τρόπω, κρίση των κοινωνιών μας. Φοβάμαι ότι εάν οι επιστροφές κάθε κοινωνίας εις το παρελθόν, γίνονται μονολιθικά και όχι κριτικά, θα οδηγηθούμε σε εκτροπές από μια ήρεμη πορεία προς τα μπρος, με μπόλικα πισωγυρίσματα, πολέμους, διώξεις και καταστροφές - δεν είναι τυχαίο ότι τα, ανά τον κόσμο, απολυταρχικά καθεστώτα, χαρακτηρίζονται από προγονολατρεία, ψευτο - μυστικισμό, εκμεταλλεύσεις όποιων παραδόσεων υπαρχουν...

Το ότι η κρίση βρίσκεται εδώ, αν γίνει κατανοητό, μπορεί και να μετατραπεί σε πλεονέκτημα. Μπορεί να κινητοποιήσει, δια της κριτικής μας σκέψεως, την λογική και την ανάλυση· σ' αυτή την περίπτωση, στην βάσανο της αναλύσεως θα μπουν τα πάντα (πρόσωπα, παράδοση, ιστορία κ.τ.λ.), και κάθε τι θα τοποθετηθεί εκεί όπου πρέπει. Όλα αυτά θα φωτιστούν από το φως του μέλλοντος, θα μεταμορφωθούν, και θα μας επιστρέψουν ως καινούριο.

Αυτή την φωτεινή διαδικασία πρέπει να την αναζητούμε διαρκώς. Η παράληψη αυτής της αναζητήσεως, αποτελεί ευθέως άνοιγμα της πόρτας μας σε μαύρους χρόνους, σε ένα νέον μηχανιστικό, αλλοτριωτικό, Μεσαίωνα, που πλησιάζει. Κι αυτό θα γίνει, αν δεν συναντηθούμε, αν δεν συζητήσουμε, αν δεν ανακαλύψουμε ότι το μέλλον (εν κατακλείδι) είναι αυτό που μας ενώνει, είναι αυτό που μας τραβά στο όνειρο, που μας τραβά στον χρόνο.

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΒΕΡΓΗΣ